De jaarrekening van 2022 lijkt een herhaling van het jaar daarvoor. Ook toen mochten we een positief resultaat wegschrijven naar de algemene reserve. Nu spreken we met 4 miljoen meer van een positief resultaat van 6,2 miljoen. Met de onzekere financiële toekomst is dat geen overbodige luxe. Het lijkt dan ook een verstandige keuze van het college om het volledige resultaat in de reserve te storten. Toch denk wij als ChristenUnie net even anders en zien we liever dat er een deel wordt geïnvesteerd in de samenleving. Nu we weten dat er op veel gebieden een tekort aankomt en dat de zwakeste inwoners als eerste raakt, is het zaak om onze inwoners weerbaar te maken. Voorkomen is beter dan genezen, versterk daarom juist nu de samenleving. Gezien de onzekere financiën vanaf 2026 is het niet evrstandig dat te doen met structurele uitgaven, maar kunnen we nu wel incidentele maatregelen nemen om te kijken waar projecten met een preventief karakter aan de achterkant besparingen opleveren. Dat is niet alleen een financiële keus, maar juist bedoeld om persoonlijk leed bij inwoners te voorkomen. We verwachten daarin meer ambitie bij dit college en denken aan pilots voor schuldhulpverlening, budgetcoaching, energie ongelijkheid en onderwijsachterstanden. 

Voor ons ligt het organisatieplan voor de afdeling Ruimte. Deze afdeling levert een belangrijke bijdrage aan het op een verstandige manier omgang met onze leefomgeving. Er komt ook wel wat op deze afdeling af. Veranderde wetgeving in de vorm van de omgevingswet en ook behoorlijk wat bestuurlijke ambities. Eén van die ambities betreft de woningbouw. Terechte bestuurlijke ambities. Veel van onze inwoners staan te springen om een woning in één van onze dorpen. Vorige week heeft een deel van de gemeente raad gesproken met de jongeren raad. Dat ging over de mogelijke fusie met Tytsjerksteradiel, maar de jongeren is ook de vraag gesteld wat ze belangrijk vinden. Daar werd opvallend vaak de woningbouw genoemd. Eén van de jongeren vertelde dat ze  een baan in het onderwijs had gekregen en dat graag een woning voor haar zelf willen. Dat lijkt eerst niet te gaan lukken. Ze noemde ook dat een vriendin van haar weer graag naar onze gemeente toe zou komen maar door gebrek aan woonruimte zit ze nog op kamers in Groningen. Ik denk dat we allemaal wel weten dat deze verhalen niet op zichzelf staan. We kennen allemaal de voorbeelden. De gemeente is niet de enige speler op het veld van de woningbouw, maar wel een hele belangrijke.  En daar zit voor ons als ChristenUnie wel een groot punt voor zorg. We moeten namelijk constateren dat er veel bouwplannen ernstige vertraging oplopen. Het is vervelend om te zeggen maar van initiatiefnemers horen we vaak dat ze gebrek aan medewerking van de gemeente ervaren. Op deze plek wil ik opnieuw het initiatief van Sprank onder de aandacht brengen. Als deze mensen mij aanschieten met hun zorgen en frustraties dan luister je met plaatsvervangende schaamte. Vorige week hadden we hier in de informatiecarrousel de gebroeders Storm uit Harkema. Zij komen geen steek verder met hun bouwplannen en gaan van het kastje naar de muur. En zo zijn er helaas meer voorbeelden. We willen niets aan doen aan het feit dat het werk door de vele regels  complex is geworden en dat de organisatie kampt met een hoog ziekteverzuim, maar het gaat niet goed. Er moet wat gebeuren. Onze inwoners ondervinden er schade van.

Het al dan niet fuseren van Achtkarspelen met Tytsjerksteradiel houdt ons als gemeenteraad behoorlijk bezig. Op dit moment werken beide gemeenten intensief samen. Vrijwel alle ambtenaren zijn ondergebracht in een gezamenlijke organisatie. Iedereen is het er over eens dat die vorm van samenwerken niet goed functioneert en dus moet worden gestopt. We kunnen er nu voor kiezen de samenwerking volledig af te bouwen en gescheiden verder te gaan of volledig te fuseren. In mijn vorige bijdrage in de Spreekbuis schreef ik hier ook al over. Ik vertelde toen dat we het als ChristenUnie belangrijk vinden om te weten wat de inwoners van Achtkarspelen hiervan vinden. Toen dacht ik nog dat dit geen bijzonder standpunt was maar inmiddels is gebleken dat een ruime meerderheid in de raad hier niets voor voelt. De meerderheid wil u als inwoners pas later in het proces om een mening vragen en ook alleen maar als er voor een fusie wordt gekozen. Dat is best opmerkelijk omdat de meeste partijen, ook op deze plek in de spreekbuis, vaak verkondigen dat ze u mening belangrijk vinden. Als ChristenUnie vragen we ons dan ook af waarom ze het nu niet willen. Zijn ze bang dat u het niet snapt? Zijn ze bang voor u mening? Een aantal partijen geeft aan dat ze het gescheiden verder gaan geen grote beslissing vinden en dat u daarom ook geen mogelijkheid nodig heeft om uw mening te laten horen. Ook dit is een bijzondere redenering. Het gescheiden verdergaan is een zeer dure variant waarbij het ook maar zeer de vraag is of de gemeente alle taken die op haar afkomen wel goed kan uitvoeren

De FUMO werkt ook in onze gemeente aan een veilige en schone leefomgeving. Dat zijn zaken die voor ons als ChristenUnie belangrijk zijn. Toch hebben we als CU veel moeite met de begroting over 2023 en 2024 die door de FUMO voor zienswijzen naar de raad gestuurd zijn. Tegelijk zien we voorgestelde zienswijze die we van het college voorgelegd hebben gekregen ook niet zitten.

Eerst maar even over de begrotingen van de FUMO. De FUMO stelt in de gewijzigde begroting 2023 voor om de deelnemersbijdrage voor Achtkarspelen te verhogen met maar liefst 18%. Ze doen dat zonder blikken of blozen. Nergens in de stukken lezen we dat ze de indruk hebben dat gemeenten het financieel lastig hebben en dat een stijging van de bijdrage met 18% wel eens lastig zou kunnen zijn. Het lijkt wel of de gemeente een pinautomaat is. En daar zit voor ons de kern van het probleem. We worden door de FUMO niet in positie gebracht om een keuze te maken in het kwaliteitsniveau waarop zij onze taken willen laten uitvoeren.

Als u een beetje de lokale berichtgeving volgt dan heeft u er waarschijnlijk al iets over gehoord. Gaan we als Achtkarspelen als zelfstandige gemeente verder of gaan we fuseren met buurgemeente Tytsjerksteradiel? Al een aantal jaren werken de gemeenten intensief samen. De meeste ambtenaren werken vanuit de gezamenlijke Werkmaatschappij voor zowel Achtkarspelen als Tytsjerksteradiel. In deze Werkmaatschappij zit nu net het probleem. De Werkmaatschappij kampt met een hoog ziekteverzuim, veel verloop onder het personeel en medewerkers geven aan dat het geen prettige werkomgeving is. We moeten concluderen dat het zo niet langer gaat. Ook de dienstverlening aan u als inwoner lijdt er onder. Maar hoe dan verder?

De ChristenUnie heeft de Fryske regiovisie Jeugdhulp met scherpe belangstelling gelezen. De jeugdhulp staat sinds de transitie in 2015 zwaar onder druk en inmiddels is de staatsecretaris alweer bezig de jeugdzorg te hervormen.

Er wordt ingezet op het voorkomen van jeugdzorg en dat vinden we belangrijk als ChristenUnie. Want problemen die te voorkomen zijn hoef je ook niet op te lossen en dat scheelt veel leed. 

Maar niet elke afwijking in ontwikkeling of gedrag is direct een probleem. We grijpen vaak te snel in op symptomen en kijken te weinig naar de onderliggende oorzaak. Dat blijkt ook uit het onderzoek "Betrek mij gewoon" 

Het rapport analyseert de hulpverleningsgeschiedenis van ruim 30 jongeren die in een jeugdzorginstelling terecht zijn gekomen.  Die hadden toen al gemiddeld 10 jeugdzorgtrajecten – van gezinstherapie tot een training ter beheersing van ADHD – achter de rug, waarvan het overgrote deel nauwelijks resultaat had. Wel waren de kinderen ondertussen gemiddeld 9 keer verhuisd en  4 keer van school gewisseld.

De Veiligheidsregio doet belangrijk werk voor ons. Twee week geleden hebben we als raad een bezoek gebracht aan de brandweerpost in Surhuisterveen. Daar hebben we gesproken met vrijwilligers van de posten. Gedreven en vakkundige mensen die voor ons klaar staan. Belangrijk dat ze er zijn en belangrijk dat ze goed hun werk kunnen doen. Dat betekent genoeg mensen, goed opgeleid en goede spullen.

De Veiligheidsregio is meer dan de brandweer. Ze doen ook veel voor ons op het vlak van crisisbeheersing en gezondheid. Hun kadernota ligt hier nu voor. Wij kunnen ons grotendeels prima vinden in deze kadernota maar we willen twee zaken naar voren brengen.