Zelfstandig verder
De gemeenteraad heeft de afgelopen maanden veel gesproken over de toekomst van onze gemeente. Gaan we fuseren met de gemeente Tytsjerksteradiel of gaan we de bestaande samenwerking met hen afbouwen en gaan we zelfstandig verder? Aan dit onderwerp zit ook wel een historisch randje. De gemeente Achtkarspelen bestaat al heel lang. Al rond het jaar 1000 zou al melding wordt gemaakt van Acht Kerspelen. Tegelijk is de gemeente als organisatie natuurlijk geen museum. De organisatievorm moet passen bij het doel; dienstbaar zijn aan de inwoners. Dat vraagt op sommige momenten weer een heroverweging. Met welke organisatievorm kunnen we als beste de inwoners dienstbaar zijn? Op die vraag hebben we als gemeenteraad afgelopen donderdag een richtinggevend antwoord willen geven..
Het proces hoe we een antwoord op die vraag moesten geven hield ons als raad ook al een tijd bezig. Daar stonden we ook verschillend in. Zo verschillend dat de radenwerkgroep geen voorstel kon geven hoe dit in de raadsvergadering zou moeten worden behandeld. Gaan we het over het proces hebben? Of over in de inhoud. Eerst maar eens iets over het proces. Wat ons als ChristenUnie betreft hebben we daar enkele maanden geleden al een verkeerde afslag in genomen. We hadden als ChristenUnie de inwoners graag veel beter willen betrekken bij dit belangrijke vraagstuk. Helaas besliste een meerderheid van de raad enkele maanden geleden anders. Een meerderheid van de raad vond dat een informerend artikel in De Feanster tot op heden genoeg was. Sinds dat besluit hebben we van de gezamenlijke plaatselijke belangen in onze gemeente de oproep gekregen om wel met de inwoners in gesprek te gaan. Ook hebben we tijdens de expertmeeting van een hoogleraar, twee ervaringsdeskundige burgemeesters, en meerdere ervaringsdeskundige raadsleden het duidelijke advies gehad om meer tijd te nemen en in gesprek te gaan met inwoners en instellingen. Als ChristenUnie hebben we dan ook het standpunt ingenomen het besluitvormingsproces niet verder in te gaan zonder een goede dialoog met de inwoners.
Als deze tussenstap er niet komt dan we zien ons geconfronteerd met de vraag; wat dan? Wat ziet de ChristenUnie als stip op de horizon voor de samenwerking? Wij zijn dit proces maanden geleden als fractie in gegaan met een lichte voorkeur voor een fusie waarbij we wel hebben gezegd dat we openstaan voor nieuwe inzichten. En wat hebben we veel informatie gekregen. Gesprekken met medewerkers van de werkmaatschappij, medewerkers van de gemeenten, een enquête in onze achterban, onderzoeken van Berenschot en Lysias, een gesprek met de jongerenraad, en een expertmeeting. Al deze informatie wijst volgens ons, in het belang van onze inwoners, toe naar maar één verstandig besluit; de stip aan de horizon is een fusie. Een fusie heeft ook een aantal uitdagingen, denk maar aan het risico op een grotere afstand tot de inwoners, maar we hebben ook gehoord van oplossingen waarmee deze problemen te ondervangen zijn. Een fusie heeft een groot aantal voordelen ten opzichte van het teruggaan naar zelfstandigheid. Twee voordelen springen eruit.
De eerste betreft het geld. Er ligt een duidelijke financiële analyse die uitwijst dat een teruggang naar zelfstandigheid incidenteel en structureel miljoenen duurder is . Als wat dat in een perspectief van 10 jaar zetten, want dan middelen incidentele en structurele kosten uit, dan gaat het om een verschil van meer 20 miljoen euro. Dat zijn enorme bedragen. Helemaal als we ons bedenken dat we als gemeente Achtkarspelen al geen sluitende meerjarenbegroting hebben. Als we niet kiezen voor een fusie dan zullen we fors moeten snoeien in de uitgaven. Linksom of rechtsom betekent dit een enorme versobering op de dienstverlening aan onze inwoners. En als ChristenUnie willen we niet ten koste van onze inwoners versoberen. Het zijn vaak de meer kwetsbaren die als eerste de dupe worden. Tegenstaanders van een fusie zetten de financiële analyse weg als ‘dat is ook maar een mening’ of ‘de analyse staat vol aannames’. Wij vinden dit gemakzuchtig en onverantwoord. De analyse is uitgevoerd door zeer deskundige mensen die veel ervaring hebben in dit soort trajecten. Tijdens de presentatie van hun analyse zijn ze door de beide raden stevig bevraagd en het verhaal van de onderzoekers stond als een huis. Laten we niet weglopen voor de financiële consequenties van de keuze. We kunnen dicht bij huis blijven om te zien wat er dan gebeurd. De gemeente Dantumadiel is al ver met de ontvlechting en de opbouw van een eigen organisatie. Ook daar zetten werden de cijfers van Lysias door sommigen weggezet als onrealistisch. Het zou allemaal wel wat meevallen. Inmiddels ziet de raad van Dantumadeel de door Lysias voorspelde kosten voor verzelfstandiging keihard terugkomen in de begroting.
Het tweede belangrijke argument voor een fusie is voor ons dat we een gemeentelijke organisatie nodig hebben die uitvoeringskracht heeft. Uitvoeringskracht hebben we nodig als we kijken welke uitdagingen er op ons afkomen. Het Rijk decentraliseert extra taken of geeft lokaal meer afwegingsvrijheid. Denk bijvoorbeeld aan de Omgevingswet. Daarnaast hebben we onze eigen lokale en regionale uitdagingen zoals woningbouw, het versterken van de sociale-economische basis en de energietransitie. Dat zijn uitdagingen die voor onze inwoners kansen bieden, waar we beter uit komen kunnen, maar dan helpt het wel dat we een gemeentelijke organisatie hebben die wat kan. Een organisatie met voldoende deskundigheid en een organisatie die goede medewerkers aan zich weet te binden. Niet een gemeente die platzak is, die geen kennis in eigen huis heeft en die goede medewerkers niet aan zich weet te binden. Het onderzoeksbureau Berenschot komt ook niet voor niks tot de conclusie dat verzelfstandiging waarschijnlijk een onhoudbaar scenario is. Ook op dit punt hebben we opgeroepen tot realisme en het advies van de deskundigen serieus te nemen.
Als ChristenUnie hebben we in de gemeenteraad dus gepleit voor een pas op de plaats in het proces om de inwoners beter te betrekken en gezegd dat wat ons betreft de stip op de horizon een fusie is. Helaas hebben we moeten constateren dat voor beide punten geen meerderheid in de raad aanwezig was. De meerderheid van de raad heeft gekozen voor verzelfstandiging. Het college heeft de opdracht gekregen om in het najaar met een plan te komen wat hier uitvoering aan geeft.
